یکی از باشکوهترین و خوش عکسترین بناها و جاهای دیدنی ترکیه ، مسجد سلطان احمد یا مسجد آبی است که بیشک تحسین بازدیدکنندگان را دربر خواهد داشت. این مسجد در قدیمیترین محله استانبول که مرکز قسطنطنیه بوده است واقع شده است. در این مجموعه در گذشته علاوه بر مسجد، ساختمانها و بخشهای دیگری چون مدرسه و مکتب، غرفه پادشاهی، حمام ترکی، آبنما و وضوخانه، بیمارستان و اتاقهای اجاره ای وجود داشت.
تاریخچه مسجد سلطان احمد یا مسجد آبی
سلطان احمد اول در سال 1603 در سیزده سالگی بر تخت پادشاهی نشست. در این زمان اوضاع سیاسی کشور در وضعیت مناسبی قرار نداشت، زیرا ترکها درگیر جنگی چند ده ساله با یکی از بزرگترین مپراتوریهای قاره اروپا به نام هابسبورگ بودند. همچنین شاه عباس صفوی زمان را برای بازپسگیری بخشهایی از سرزمینش مناسب دید و حملۀ وسیع را در مرزهای این کشور آغاز کرد. سلطان احمد برای آرامسازی قلمرواش در سال 1606 پیمان صلح زسیتوتورک را با هابسبورگ امضا کرد و شش سال بعد هم معاهده صلحی با امپراتوری صفوی امضا نمود.
در سال 1609 سلطان احمد برای به رخ کشیدن صلابت امپراتوریاش، تصمیم گرفت نخستین مسجد امپراتوری عثمانی را بسازد، چرا که ایا صوفیه به عنوان مسجد اصلی شهر استفاده میشد. مکان ساخت مسجد را هم روبروی کلیسای کاخ اعظم که همان ایا صوفیه بود، در نظر گرفت و به این ترتیب به رقیبی قدر برای این سازۀ مشهور تبدیل شد. اسم مسجد تنها بخاطر استفاده از کاشیهای آبی رنگ طراحی ایزنیک در داخل مسجد نیست، بلکه سالهای خیلی قبل، زمانی که ملوانان حاضر در کشتی به بُسفر نزدیک می شدند، انعکاس آب را بر روی مسجد می دیدند و بنابراین آن را مسجد آبی نامیدند. مسجد آبی یا مسجد سلطان احمد ، شاهکار معمار عثمانی، محمد آقای صدفکار (شاگرد معمار سنان) است.
نمای بیرونی مسجد سلطان احمد
مسجد آبی سازهای مستطیلی است که 5 گنبد دارد که یکی از بقیه بزرگتر است و در مرکز قرار گرفته و چهار گنبد دیگر در اطراف آن هستند و در مجموع شکلی آبشارگونه به بنا میدهند. همچنین مسجد 4 نیم گنبد کوچکتر و 6 مناره همشکل دارد. برای نمای بیرونی سازه از مسجد سلیمانیه الهام گرفته شده است.
حیاط مسجد آبی بزرگ است، ورودی مسجد نیز سازه ای بلند و طاق دار بوده که در بالا به گنبدی کوچک و میله ای بر روی آن مزین شده است.
سلطان احمد اول تنها کسی بود که اجازۀ ورود با اسب را به این مسجد داشت. معمارهای مسجد آبی این میله های آویزان و آهنی را به این دلیل در قسمت ورودی تعبیه کرده بودند تا سلطان به هنگام ورود سر خم کند و با رنگی از تواضع و خشوع وارد مسجد شود.
پس از عبور از ورودی مسجد سلطان احمد، حیاط مسجد دیده میشود که در وسط آن آبخوری شش ضلعی و مسقفِ ساخته شده از شش ستون مرمرین وجود دارد. سراسر حیاط مسجد سلطان احمد با رواقهایی همشکل و 26 ستون احاطه شده که بر بالای هر کدام نیز گنبدی قرار دارد. اگر دقت زیادی داشته باشید، متوجه میشوید که رواق ها و گنبدهای بخش متصل به مسجد و ضلع چهارم، قدری از باقی مرتفعتر و عریضتر هستند. در دو طرف حیاط مسجد نیز شیرهای آب و وضوخانهها دیده میشود.
منارههای مسجد آبی
سلطان احمد به معمار خود دستور ساخت منارههای طلایی را میدهد که به زبان ترکی آلتین تلفظ میشود. پس از ساخت مسجد آبی جنجالی به پا شد، زیرا مسجد الحرام مکه شش مناره داشت، به همین دلیل سلطان احمد معمارش را به مکه فرستاد تا یک مناره به مسجد الحرام اضافه کند.
چهار عدد از منارهها در گوشههای مسجد آبی قرار گرفتهاند. هر کدام از این منارههای شیاردار و شبیه به مداد، سه بالکن ( Şerefe ) با منقارههای استالاکتیتی دارند، در حالیکه دو منارۀ واقع در انتهای جلوخان تنها 2 بالکن دارند. موذن برای گفتن اذان مجبور بود پنج بار در روز از پلکان باریک مارپیچی بالا برود.
فضای داخلی مسجد سلطان احمد
زیبایی غیرقابل انکار شبستان وسیع سلطان احمد قابل لمس است. در هر بخش آن حجمی از رنگ و طرح به چشم میخورد. بخش پایینی ستونها با کاشیهای سنتی و طرح و نگارهای بخصوصی ترکیشان دلبری میکنند.
داخل بنا، سقف با 20 هزار کاشی آبی تزیین شده، که کاشیهای قدیمی دارای طرح گل و الگوهای انتزاعی، از طراحی ایزنیکی قرن 16ام هستند. بقیه کاشیهایی که ظرافت کمتری در طراحیهایشان به چشم میخورد در کوتاهیه ساخته شدهاند.
فضای داخلی 260 پنجره با شیشههای رنگی دارد که متاسفانه این شیشهها از بین رفتهاند و کپیهای نامرغوب جایگزین آنها شده است.
تخمهای شترمرغ روی لوسترها قرار دارند که باعث فراری دادن عنکبوتها میشد و از بوجود آمدن تار عنکبوت در قلعه جلوگیری میکردند.
دکوراسیون مسجد شامل آیاتی از قرآن است که توسط بهترین خطاط آن زمان، سید قاسم گُباری نوشته شده است. پنجرههای طبقهۀ همکف با طرح اپوس سکتایل ( opus sectile ) تزئین شدهاند. هر اکسدرا exedra، (مکان هایی برای نشستن ) پنج پنجره دارد که بعضی از پنجرهها مسدود هستند.
زیباترین و هنرمندانهترین قسمت بنای مسجد آبی ، محراب آن میباشد که از سنگهای مرمر با تراشکاری ظریف ساخته شده است. طراحی منبر و محراب به گونهایست که حتی در زمان شلوغی همه بتوانند به آنها دید داشته باشند. بالای محراب دو صفحه با زمینه سبز رنگ به چشم میخورد که بر روی نوشتههایی طلایی رنگ قرار گرفتهاند. در سمت راست محراب منبر بلندی با تزیینات بینظیری دیده میشود که بالای آن هرمی شکل و طلایی است.
جالب آن که مسجد آبی هنوز هم کاربری خود را حفظ کرده و علاوه بر گردشگران، روزانه در نوبتهای صبح، ظهر و شب پذیرای نمازگزاران و مسلمانان است.